Technika nr 2 – Unikanie trudnych sytuacji

Każdy z nas czasem unika trudnych sytuacji lub odwleka podjęcia się jakiegoś trudnego zadania. I bywa, że nie ma w tym nic złego o ile w końcu podejmujemy działanie, ale co ważniejsze – odkładanie lub unikanie podjęcia tego zadania nie wiąże się z lękiem. Jeśli wiemy, że powinniśmy coś zrobić, ale unikamy tego i w związku z tym lęk narasta, to prawdopodobnie jest to obszar, któremu powinniśmy się przyjrzeć.

Podstawa teoretyczna unikania trudnych sytuacji

Unikanie lub odwlekanie podjęcia się jakiegoś działania to samonakręcająca się machina, która pozornie pozwala nam na unikanie lęku, a tak naprawdę napędza jeszcze większe obawy. Unikać można naprawdę błahych rzeczy, jednak zazwyczaj pod nimi kryją się jakieś większe obawy. Dziś omówię przykład studentki 5 roku psychologii, która otrzymała maila z wyznaczoną datą obrony pracy magisterskiej. Nie otwiera tego maila. I pewnie sobie myślisz – co jest strasznego w otwarciu maila? Pewnie w samym otwarciu maila nie ma nic strasznego, ale już informacje, które w nim mogą się znaleźć są zagrażające. Studentka dowie się ile zostało jej dni do obrony i zacznie się cała samonakręcająca się spirala negatywnych automatycznych myśli, a najważniejsze w tym będzie przekonanie – nie poradzę sobie. A nikt z nas nie chce żyć w przekonaniu, że sobie nie poradzi.

Kiedy korzystać z narzędzia – unikanie trudnych sytuacji

Z tego narzędzia warto skorzystać w pracy z każdym klientem, który unika lub odwleka podjęcia się jakiegoś trudnego zadania. Z pomocą poniższego modelu i tabeli możesz przeanalizować praktycznie, każdą sytuację. Możesz z tych narzędzi skorzystać zarówno w pracy nad bieżącymi trudnymi sytuacjami, jak i w pracy przy np. napadach paniki lub fobii społecznej, w których często unika się sytuacji związanych z atakiem lęku.

Jak korzystać z narzędzia?

Na początku warto jest z klientem popracować na samym modelu. (W pliku do pobrania znajdziesz pusty model do uzupełnienia z klientem gotowy do wydruku). Skoro postanowiłeś/aś skorzystać z tego narzędzia, to już wiesz, że Twój klient unika jakiejś trudnej dla siebie sytuacji, czy podjęcia działania. W związku z tym masz już jeden element z modelu czyli zachowanie. W moim przykładzie – studentka unika otwarcia maila, w którym uczelnia informuje ją o dacie obrony pracy magisterskiej. Teraz możesz spróbować dowiedzieć się o czynnik wyzwalający całą spiralę stresu. Możesz zapytać – „co się takiego wydarzyło, że zaczęła się stresować?”. W kolejnym kroku zapytaj – „przyszedł mail z uczelni i co wtedy pani przyszło do głowy? Co pani sobie pomyślała w momencie otrzymania maila?” Dzięki temu uzyskasz pierwszą ocenę, w moim przypadku studentce do głowy przyszło – pewnie niedługo mam obronę pracy, a nic nie umiem, mam mało czasu na naukę. Nie obronię magisterki. Zazwyczaj w takich sytuacjach pojawiają się negatywne emocje szeroko rozumiane jako stres. Dobrze jest tutaj podpytać o emocje, które się pojawiły w chwili wydarzenia, często będzie to napięcie, niepokój i/lub lęk. Kolejnym krokiem jest dopytanie co klientka myśli w związku z tą sytuacją i z tym, że odczuwa trudność z otwarciem tego maila, czyli uzyskujemy w modelu drugą ocenę. I na końcu pytamy – „czy na poziomie emocjo coś się w tej sytuacji zmienia? Czy lęk i napięcie się zmniejsza, a może rośnie?” Dzięki tym kilku pytaniom mamy uzupełniony cały model z klientem i możemy przejść do dalszego kroku.

Drugim krokiem jest przeanalizowanie jakie plusy i minusy niesie za sobą odwlekanie lub unikanie skonfrontowania się z trudną sytuacją. W pracy nad tabelką warto zaangażować naszego klienta, to przede wszystkim on powinien znaleźć plusy i minusy tej sytuacji. Natomiast po naszej stronie jest takie kierowanie rozmową, żeby klient znalazł pozytywne elementy, które daje mu unikanie tej sytuacji i negatywne. Opierając się na moim przykładzie pomocne mogą tutaj być takie pytania:

• Co się stanie najgorszego, jeśli pani/pan nie odczyta szybko tego maila?
• Co w związku z brakiem odczytania maila dzieje się dobrego dla pana/pani?
• Jakie konsekwencje mogą powstać jeśli odczyta pan/pani tego maila dopiero np. za tydzień?
• Jak się pan/pani będzie czuł/a w czasie pomiędzy otrzymaniem maila, a odczytaniem?

Trzecim krokiem jest rozłożenie tej sytuacji na mniejsze elementy. Studentka z mojego przykładu odwleka otworzenie maila bo prawdopodobnie obawia się samej obrony, a treść maila ma ścisły związek z tym wydarzeniem. Dlatego też warto jest rozłożyć sytuację – obrona pracy magisterskiej na pojedyncze kroki, ma to na celu spojrzenie z innej perspektywy. Kiedy patrzymy na wydarzenie – obrona pracy magisterskiej, to jest to wielkie wydarzenie, którym możemy się naprawdę stresować, ale jeśli rozłożymy to na mniejsze części, to zupełnie inaczej będziemy spostrzegać zadania, które przed nami stoją. W moim przykładzie najważniejszy jest krok trzeci, tutaj ważne jest, aby klient spostrzegał sytuacje pojedynczo czyli – nie mam do ogarnięcia i nauczenia się 120 stron, tylko dzisiaj powinienem/am przejrzeć 12 stron. Takie spostrzeganie sytuacji ściąga spore obciążenie. Sam/a pomyśl – łatwiej jest przyjąć, że dzisiaj muszę się nauczyć 12 stron niż – muszę ogarnąć 120 stron.

Daj znać w komentarzu czy korzystanie z tej techniki jest dla Ciebie zrozumiałe i czy uważasz ją za użyteczną. A jeśli chcesz pobrać gotowe karty do pracy z klientem to uzupełnij poniższy formularz, dostaniesz maila z listą technik i będziesz mógł/mogła pobrać karty do wydruku.

Bibliografia:

Brosan, L., Todd, G. (2014). Przezwyciężenie stresu. Gdynia: Alliance Press.

Leahy R. (2017). Techniki terapii poznawczej. Podręcznik praktyka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.